HİCRÎ İKİNCİ ASIR EBÜ’L-AMYATAR ALİ B. ABDULLAH İSYANININ HADİS KAYNAKLARINA YANSIMALARI

Oktan, Yusuf

HİCRÎ İKİNCİ ASIR EBÜ’L-AMYATAR ALİ B. ABDULLAH İSYANININ HADİS KAYNAKLARINA YANSIMALARI

dc.contributor.author	Oktan, Yusuf
dc.date.accessioned	2022-03-11T12:11:41Z
dc.date.available	2022-03-11T12:11:41Z
dc.date.issued	2021
dc.description.abstract	Hz. Peygamber’in (s.a.s.) vefatından sonra vuku bulan siyasî karışıklıkların İslam tarihinin ilk yıllarında muhtelif savaşlara sebep olduğu görülmektedir. Müslümanların birbiriyle savaşması toplumda fırkalaşma, dolayısıyla mezhepleşme sürecini hızlandırmıştır. Savaş, isyan ve toplumsal sorunların arttığı bu dönemde insanların kurtarıcı temennisiyle mehdî ve hilafet içerikli rivâyetlere yöneldikleri zikredilmektedir. Kurtarıcının Hz. Peygamber’in neslinden beklenmesi, Ali oğullarına teveccühü artırmıştır. Ancak isyan eden Hz. Ali soyundan birçok kişi taraftarlarıyla birlikte öldürülmüştür. Mezkur dönemde toplumda beklenen kurtarıcı inancı önemli anlamda karşılık bulduğundan, bu iddia, muhtelif siyasi emeller sebebiyle istismar edilmiş, kurtarıcı mehdîye paralel beklenen Süfyanî söylemi gelişmiştir. Emevî Devleti’nin 3. Halifesi Muaviye b. Yezîd’in (ö. 64/684) veliahtsız ölümü sonrasında ortaya atılan ve Ali oğullarından beklenen mehdîye paralel beklenen Süfyanî söylemi, sonraki süreçte Süfyan Oğulları’ndan birçok kişinin yönetime karşı isyan etmelerine sebep olmuştur. Toplumda da teveccüh bulan bu isyanlardan öne çıkanı, hicrî 2. asırda yaşamış Ebü’l-Amaytar Ali b. Abdullah isyanıdır. Ebü’l-Amaytar’ı diğer Süfyanî merkezli isyanlardan ayıran en önemli husus ise kendinde hem Ali hem de Süfyan oğullarının soyunun birleşmiş olmasıdır. Toplumda hem ilmi hem de siyasi yönden saygınlığı bulunan Ebü’l-Amaytar’ın nesebiyle gurur duyduğu ve bunu sık sık dile getirdiği zikredilmiştir. Bu durum ise ona yönelik teveccühü artırmıştır. Akrabalarının da kendisinden beklentisi olduğu ve bazı rivâyetlerin ona işaret ettiği yönündeki söylemler, onun hicrî 195’de yönetime karşı isyan etmesine sebep olmuştur. İsyan ettiğinde Dımaşk sokaklarında Allah’ın Mehdîsi’ne biat edilmesi yönünde çağrılarda bulunulmuştur. Yezid b. Hişam’ın ordusunu yenen Ebü’l-Amaytar, Dımaşk valisi Süleyman b. Ebû Cafer’i şehirden kovmuş ve şehri ele geçirmiştir. Bazı destekçilerinin Abbasi halifesine biat etmesi üzerine Mize’ye kaçan Ebü’l-Amaytar, burada öldürülmüştür. Ebü’l-Amaytar ismini çalışmamızın konusu haline getiren birçok rivâyet bulunmaktadır. İsyanı öncesi “Şayet 195/810 senesinden bir gün kalsa dahi o gün Süfyânî zuhûr edecektir” şeklinde toplumda dolaşan rivâyetler onun hakkında vârid olduğu iddia edilmiştir. Böylece isyanına beklenen kurtarıcı Süfyanî olduğu iddiasıyla birçok destekçi toplamıştır. Ebü’l-Amaytar’ı daha da önemli hale getiren ise hayatından kesitlerin sonraki Sünnî ve Şiî hadis külliyatına giren Süfyânî rivâyetleriyle olan benzerliğidir. Süleym b. Kays’ın (ö. 76/695) Fiten’i ve Hâkim’in (ö. 405/1014) Müstedrek’i başta olmak üzere Sünnî kaynaklarda Ebü’l-Amaytar’ın hayatına benzerliğiyle dikkat çeken merfûʻ rivâyetler bulunmaktadır. Sonraki süreçte ise daha başkaca rivâyetler Şiî kaynaklarda Mehdî’nin savaşacağı düşman addedilen Süfyânî’ye dönüştürülmüştür. Buna göre makale, Süfyânî rivâyetinin ortaya çıkış süreci ve bu durumun Ebü’l-Amaytar’ın hayatıyla bağlantısını açıklamayı hedeflemektedir. Mezkûr ismin yaşamından izlerin Sünnî ve Şiî rivâyetlere ahirzamanda ortaya çıkacak Süfyânî nitelemesiyle yansıması da çalışmanın başlıca konuları arasında olacaktır.	tr_TR
dc.identifier.uri	http://dspace.yalova.edu.tr/handle/1/597
dc.language.iso	tr	tr_TR
dc.publisher	Hicrî 2. Asırda İslami İlimler Kitabı	tr_TR
dc.subject	Hadis, İsyan, Ebü'l-Amaytar, Şîa	tr_TR
dc.title	HİCRÎ İKİNCİ ASIR EBÜ’L-AMYATAR ALİ B. ABDULLAH İSYANININ HADİS KAYNAKLARINA YANSIMALARI	tr_TR
dc.type	Book chapter	tr_TR