أثر الفتاوى الفقهية في التنظيمات الاقتصادية في أواخر العهد العثماني
Loading...
Date
2021-10-15
Authors
Journal Title
Journal ISSN
Volume Title
Publisher
İslam Hukuku Araştırmaları Dergi s i ,
Abstract
Öz: Fıkhın mâli muâmelata dair bölümü insanlar arasında yaygın olması itibariyle büyük
bir önemi haizdir. Gerek ferdî planda gerekse kurumsal düzeyde mali işlemlerin yapılmadığı
bir gün neredeyse yoktur. Dolayısıyla İslam ülkelerinde ulusal istikrarı koruması, kalkınmayı
ve adaletli servet dağılımını tesis etmesi ve kişiler arası hukukun korunması için
iktisadi ilişkilerin fıkhın mâli muâmelata dair hükümleri ışığında düzenlenmesine duyulan
ihtiyaç ortadadır. İktisadi sistem kanunları itibariyle ne kadar adil ve farklı uygulamalara
ne kadar uyumlu ise sorunlar o derece azalır ve fert istikrar ve güven hisseder, bununla
beraber gerçek ve tüzel kişiler arasındaki anlaşmazlıkları engellemeyi sağlar. Netice itibariyle
ferdi, toplumsal ve devletsel ilerleme ortaya çıkar ve halk istikrara kavuşur, medeniyetler
gelişir ve uluslararası güven tanzim edilir. Aynı şekilde ortak çıkarların tesisi ile fikri
ve medeni ilerlemeden şahsi ve iktisadi istikrar ve güven neşet eder. Osmanlı Devletinin
son döneminde çıkarılan kanunlar ve yapılan fıkhi çalışmalar, İslam iktisadına dair yapılmış
en önemli düzenlemelerden olup, bunlar Osmanlı Devletini sona ermesinden sonra
kurulan bir çok İslam ülkesinin iktisadi sistemlerini kuran fıkhi çalışmalardır. Özellikle mâli
muamelata ilişkin yayınlanmış fetvalar ve mecelle-i ahkâm-ı adliyye, vakıflar kanunu, taşınmaz
mallar kanunu gibi bu tür düzenlemeler diğer bir açıdan İslam iktisadı alanındaki
güncel çalışmaların da önemli kaynakları arasındadır
Anahtar Kelimeler: Tanzimat dönemi, Anayasa, Vakıflar, İktisat, İslam İktisadı, Muâmelât,
Osmanlı Devleti.
Description
إن رصد ودراسة ما دون من قوانين في أواخر العهد العثماني والتي جاءت خادمة لمقصد
التنظيمات الاقتصادية، يمكن أن تكون ملهمة لكثير من الفتاوى والتنظيمات الاقتصادية المعاصرة،
فلا زالت العديد من القوانين العثمانية تحتاج إلى قراءة جديدة واقعية، ومنهجية، ثم قراءة تأصيلية،
بمعنى ربط المادة القانونية بمصادرها القديمة من كتب الفقه، ومعرفة موارد القوانين التي ظهرت
في تلك الفترة وكيف أثرت في أعادة تكوين الدولة، وتنظيم طرق الحكم فيها.
والتحدي يظهر هنا، كيف يمكن أن نجعل من تلك الفتوى القانونية السابقة مادة علمية،
تصلح لإعادة تنظيم العديد من النظم الاقتصادية، وتؤسس لمشروع اقتصادي إسلامي عابر
للحدود، وخصوصاً أن أحكام الشريعة واضحة، وضعت أسساً متينة عامة يمكن الاستناد عليها،
وهي تستند على الموروث الفقهي، وبالأخص ما طبق منها من فتاوى فقهية نظمت المعاملات
المالية في الدولة، بما يحقق المصالح ويدفع المفاسد.
Keywords
Anahtar Kelimeler: Tanzimat dönemi, Anayasa, Vakıflar, İktisat, İslam İktisadı, Muâmelât, Osmanlı Devleti.
Citation
s y. 37, 2021, s. 301-341.